Rua Kēnana pardon details released
Hon Te Ururoa Flavell
Te Minita Whanaketanga
Māori
Minister for Māori Development
6 September 2017
Media Statement
Rua Kēnana pardon details released
Māori Development Minister Te Ururoa Flavell has today released a summary of an agreement which will progress a statutory pardon for Tūhoe prophet and leader Rua Kēnana.
The Crown and descendants of Rua Kēnana and Ngā Toenga o ngā Tamariki a Iharaira me ngā uri o Maungapōhatu will sign the agreement at Maungapōhatu on Saturday 9 September which bring the statutory pardon a step closer to reality.
Mr Flavell and whānau of Rua Kēnana met in Rotorua today ahead of the historic signing to outline details of the agreement.
“The agreement contains much more than the pardon. It acknowledges the lasting effects the events 2 April 1916 had on the descendants of Rua Kēnana and Ngā Toenga o ngā Tamariki a Iharaira and apologises for that,” says Mr Flavell.
“It is what his uri and followers of the Iharaira faith deserve. It goes some way to putting right a wrong from a century ago.”
The
Agreement notes the Crown’s intention to introduce
legislation to provide:
· a summary of the
circumstances around the 1916 invasion of
Maungapōhatu;
· Crown acknowledgements to the
descendants of Rua Kēnana and Ngā Toenga o ngā Tamariki a
Iharaira;
· a Crown apology to the descendants
of Rua Kēnana and Ngā Toenga o ngā Tamariki;
·
a pardon to Rua Kēnana for the conviction he sustained for
moral resistance to arrest; and
· a declaration
to restore the character, mana and reputation of Rua
Kēnana, his uri (descendants), and Ngā Toenga o ngā
Tamariki a Iharaira.
The statutory pardon for Rua Kēnana
will not be made official until legislation enacting the
terms of the agreement is passed by Parliament. It is a
pardon for the criminal conviction.
Once passed into law the statutory pardon will be only the fourth arising from Crown-Māori relations.
In 1988, those of
Ngāti Awa descent who were arrested, tried and labelled as
rebels in or about 1865, received a statutory pardon in the
Rūnanga o Ngāti Awa Act; in 2013, Mokomoko received
statutory recognition of a previous Royal Prerogative of
Mercy pardon for his involvement in the murder
of
missionary Carl Volkner in 1865, and in 2014, Kereopa
Te Rau also received a statutory pardon for his role in the
murder of Reverend Volkner through the Treaty settlement
with Ngāti Rangiwewehi.
Background: On 2 April, 1916, a contingent of 70 armed police invaded Maungapōhatu to arrest Tūhoe prophet and leader Rua Kēnana. In an exchange of gunfire, his son Toko Rua and Te Maipi Te Whiu were killed and other Māori and four police were injured.
Charges laid against Rua Kēnana over the invasion were either dismissed or resulted in his acquittal, but he was sentenced to 18 months imprisonment on an earlier charge of “moral resistance”. The Iharaira faith went into decline after the events and has never fully recovered.
The Waitangi Tribunal in 2012 determined that excessive force was used in the arrest of Rua Kēnana and it was unlawfully carried out as it was on a Sunday.
ENDS
Hon Te Ururoa Flavell
Te Minita
Whanaketanga Māori
6 o Mahuru 2017
Pānui
Pāpāho
Kua puta ngā whakaritenga mō te whakapāha
ki a Rua Kēnana
Nō te rā nei kua pānuitia e te
Minita Whanaketanga Māori, e Te Ururoa Flavell he
whakarāpopototanga o te whakaaetanga e kōkiri whakamua ai
te whakapāha ā-ture mō te poropiti me te rangatira o
Tūhoe, mō Rua Kēnana.
Ka waitohungia te whakaaetanga e
te Karauna, e ngā uri o Rua Kēnana, e Ngā Toenga o ngā
Tamariki a Iharaira, e ngā uri hoki o Maungapōhatu ā te
Rāhoroi, 9 o Mahuru ki Maungapōhatu, ā, e tohu ana tēnei
kua tata te whakatinanatanga o te whakapāha ā-ture.
I hui tahi a Flavell me ngā whānau o Rua Kēnana ki
Rotorua i tēnei rā i mua tonu i te hui waitohu
whakahirahira, ki te whakamārama i ngā kōiriiri o te
whakaaetanga.
Ki tā Flavell, “he mea nui atu anō i
roto i te whakaaetanga i tua atu i te whakapāha. Ka
whākina te pānga atu o ngā mahi i te 2 o Paengawhāwhā i
te tau 1916 ki runga i ngā uri o Rua Kēnana me Ngā Toenga
o ngā Tamariki a Iharaira me te whakapāha hoki mō
tērā.”
“Me pēnei ka tika ki ngā uri, ki ngā
apataki hoki o te hāhi o Iharaira. He mea iti hei
whakatika i te hē mai i tērā rautau.”
E ai ki te
Whakaaetanga, ka wawe ai te Karauna ki te kōkiri i te
whakaturehanga mō ēnei āhuatanga:
· he
whakarāpopototanga i ngā āhuatanga mō te whakaekenga o
Maungapōhatu i te tau 1916;
· he whakamihi nā
te Karauna ki ngā uri o Rua Kēnana me Ngā Toenga o ngā
Tamariki a Iharaira;
· he whakapāha nā te
Karauna ki ngā uri o Rua Kēnana me Ngā Toenga o ngā
Tamariki a Iharaira;
· he whakapāha ki a Rua
Kēnana mō te whakawhiu i a ia mō te ātetenga
ā-whakaaro; ā,
· he pānuitanga ki te
whakahaumanu i a ia, i te mana, i te rongo hoki o Rua
Kēnana, o ōna uri, o Ngā Toenga o ngā Tamariki a
Iharaira hoki.
Ka whakamanatia te whakapāha ā-ture ki a
Rua Kēnana i muri mai i te tautoko a te Pāremata mō te
whakaturehanga o ngā āhuatanga o te whakaaetanga. He
whakapāha tēnei mō te whiu taihara.
Ka huri hei ture,
ko te whakapāha ā-ture tuawhā anake tēnei i waenganui i
te mahitahi a te Karauna me te Māori.
I te tau 1988, nā
te ture o te Rūnanga o Ngāti Awa i āhei tētahi
whakapāha ā-ture mō ngā tāngata katoa o Ngāti Awa i
mauheretia, i whakawātia, i whakapaetia hoki he
kaiwhakatuma i te tau 1865. I te tau 2013, i whakawhiwhia a
Mokomoko ki tētahi whakamihi ā-ture i runga i te
whakapāha Royal Prerogrative of Mercy mō tana whai
wāhitanga i roto i te kōhurutanga o te mihingare Carl
Volkner. Ā, i te tau 2014, i whakawhiwhia a Kereopa Te Rau
ki tētahi whakapāha ā-ture mō tana mahi i roto i te
kōhurutanga o te Minita Volkner; i whai wāhi mai tēnei i
roto i te whakataunga kēreme o Ngāti Rangiwewehi.
He
kupu whakamārama: Nō te 2 o ngā rā o Paengawhāwhā i
te tau 1916, e 70 ngā pirihimana maupū i whakaekea a
Maungapōhatu, ki te mauhere i te poropiti, i te rangatira
hoki o Tūhoe, i a Rua Kēnana. Ka waiwaipū mō tētahi
wā, ā, i te otinga atu, i pūhia kia mate te tama a Rua
Kēnana, arā, ko Toko Rua rāua ko Te Maipi Whiu, ā, i
whara hoki ētahi atu Māori me ētahi pirihimana
tokowhā.
Ko ngā heitara ki runga i a Rua Kēnana i te
whakaekenga, i murua, i wetekina, engari i whiua kētia kia
mauheretia ia mō te tekau mā waru marama mō te
ātetetanga ā-whakaaro, he heitara o mua. Ka heke te
mauri o te hāhi o Iharaira i muri mai, ā, kāore anō kia
oraora anō.
Ka whakatauhia e te Taraipiunara o Waitangi
i te tau 2012, he taikaha nui nō ngā pirihimana ki te
mauhere i a Rua Kēnana, ā, he mahi taihara hoki te mauhere
i a Rua Kēnana i te rangi Rātapu.
MUTU
ANA